odleżyny | Libra Jasło

odleżyny

Odleżyny stanowią poważny problem w pielęgnowaniu pacjentów. Jest to powikłanie dające dolegliwości bólowe, obniżające samopoczucie pacjenta i niosące niebezpieczeństwo poważnego zakażenia. Leczenie odleżyn jest trudne i długie.

jak powstaje odleżyna?

Odleżyna powstaje gdy istnieje stały ucisk ciała lub tarcie skóry, szczególnie w tych okolicach, gdzie kości bezpośrednio uciskają tkanki miękkie. W ten sposób dochodzi do zahamowania lub ograniczenia krążenia krwi i ukrwienia tkanek. Efektem jest powstawanie zaczerwienionych obszarów skóry, w obrębie których szybko dochodzi do obumierania tkanek. Im ucisk lub tarcie są silniejsze, odleżyny powstają szybciej.

powstawaniu odleżyn sprzyja szereg czynników, które można podzielić
na dwie duże grupy: wewnętrzne i zewnętrzne.

do czynników zewnętrznych zalicza się:

długotrwały ucisk ciała, powodujący niedokrwienie i niedotlenienie tkanek – dzieje się tak, gdy pozycja chorego nie jest zmieniana,
nieodpowiednia technika zmiany pozycji – dzieje się tak podczas próby przywrócenia chorego do pozycji siedzącej przez ciągnięcie go po prześcieradle zamiast podniesienia do góry. Podobna sytuacja ma miejsce podczas wyciągania spod chorego prześcieradła,
stosowanie nieodpowiedniej pozycji ciała chorego np. ześlizgiwanie się chorego z pozycji półwysokiej na plecach,
stosowanie źle wyprofilowanych foteli i łóżek,
niewłaściwa pielęgnacja chorego np. długotrwałe pozostawianie pacjenta w niezmienionej pozycji, źle prześcielone łóżko, wilgotna bielizna osobista lub pościelowa, brak pielęgnacji skóry, źle założona szyna, gips, cewnik, rurka tracheotomijna.

czynniki wewnętrzne wpływające na powstanie odleżyn
(związane z osobą pacjenta):

ogólny stan zdrowia pacjenta – niektóre jednostki chorobowe sprzyjają powstawaniu odleżyn np. choroby nowotworowe, cukrzyca, choroby neurologiczne, urazy kręgosłupa itp.,
stan odżywienia pacjenta – wyniszczenie, otyłość, dieta z małą ilością białka, odwodnienie, dieta uboga w witaminy,
nietrzymanie moczu i stolca,
przyjmowane leki – np. steroidy, leki przeciwzapalne, cytostatyki, leki uspokajające, antybiotyki.

Do powstania odleżyn może dojść w każdym miejscu ciała. Najczęściej jednak powstają w okolicy kości ogonowej, na łopatkach, piętach, w okolicy kości biodrowej, na pośladkach oraz małżowinach usznych.

zapobieganie odleżynom:

Priorytetem w profilaktyce przeciwodleżynowej jest pielęgnacja skóry:

do mycia należy używać mydła o pH 5,5 lub preparatów zawierających lanolinę, bowiem one nie wywołują uczuleń,
następnie należy skórę natłuścić, do czego potrzebne będą wszelkiego rodzaju liotony, oliwki, kremy np. krem alantoinowy, Menalind Professional, 0,5 % krem propolisowy z filmem wodnym na podłożu wazeliny,
jeśli po kąpieli używamy talku bądź pudru, musimy pamiętać aby nakładać je na skórę suchą i czystą, ponieważ równocześnie użyte środki natłuszczające i pudry mogą spowodować powstanie tzw. strupów, które przyczyniają się do wystąpienia odleżyn,
chorym zanieczyszczającym się zakładamy pieluchomajtki. Gdy podajemy choremu basen powinien być on przykryty grubą flanelą lub ligniną,
dodatkowo ze względu na podrażnienia wywoływane oddziaływaniem moczu i kału, u tych chorych stosujemy środki wspomagające w pielęgnacji okolic genitalnych. Preparaty takie występują w postaci pianek i chusteczek pielęgnacyjnych i nawilżających, absorbujących zapachy, a równocześnie chroniących przed drobnoustrojami,
ważne jest także zapewnienie choremu bawełnianej bielizny bez zbędnych guzików oraz pościeli umożliwiającej oddychanie skóry, zawsze suchej i czystej,
istotną rolę odgrywa staranne ścielenie łóżka, wszelkie zmarszczenia prześcieradła, szwy, okruchy zwiększają zagrożenie powstania odleżyny. Odgniecenia i otarcia naskórka, mogą doprowadzić do miejscowego zakażenia i powstania odleżyn,
konieczne jest wczesne wdrażanie leczenia małych zmian skórnych.

Zmiana ułożenia chorego w łóżku stanowi podstawę procesu zapobiegania odleżynom. Istotną rolę w profilaktyce przciwodleżynowej odgrywa ruch. Należy mobilizować chorego do poruszania się w łóżku, gdy tylko jego stan na to pozwala. W przypadku gdy chory jest unieruchomiony w łóżku i jego stan zdrowia nie pozwala na samodzielną zmianę pozycji w łóżku – te czynności powinien wykonać jego opiekun. Każdy pacjent uznany za zagrożonego wystąpieniem odleżyn powinien mieć zmienioną pozycję przynajmniej co 2 godziny.
Dużym ułatwieniem w profilaktyce odleżyn stało się upowszechnienie stosowania materaców przeciwodleżynowych. Materace zmiennociśnieniowe poprzez cykliczną zmianę punktów podparcia ograniczają czas ich oddziaływania na daną partię ciała w takim stopniu, iż nie dochodzi do rozwoju odleżyn. Wniosek na materac lekarski może wypisać lekarz rodzinny lub lekarz specjalista. Zaakceptowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia wniosek zrealizować można w sklepach medycznych.
Istotnym elementem w opiece nad chorym zagrożonym wystąpieniem odleżyn jest uzupełnienie niedoborów pokarmowych, szczególnie białka. Dieta pacjenta ma służyć poprawie jego stanu ogólnego oraz zdolności regeneracyjnych tkanek. Chory powinien jadać 5 – niedużych posiłków dziennie, powinien wypijać dziennie 8 szklanek płynów w różnej postaci.
Należy pamiętać o uzupełnieniu niedoborów witamin i mikroelementów. Witamina C jest niezbędna do syntezy kolagenu i należy ją podawać w ilościach przekraczających podstawowe zapotrzebowanie.

czym i jak najlepiej przemywać rany odleżynowe?

najbezpieczniejszym i zapewne najlepszym środkiem zwłaszcza do ran ziarninujących „czerwonych” jest jałowy roztwór soli fizjologicznej – 0,9% NaCl lub soli Ringera. Jeśli dodatkowo odleżynę trzeba zdezynfekować zalecany jest roztwór dichlorowodorku octenidyny – Octanisept,
3% woda utleniona – należy pamiętać, że dobrze niszczy bakterie beztlenowe i w uzasadnionych przypadkach często się ją stosuje. Błędem jest natomiast używanie jej do przemywania ran czystych ziarninujących,
Hibitan, Abacil, roztwór jodyny – Povidone lodine, Betadine – stosuje się je ze względu na dobre działanie antyseptyczne,
Powierzchowne odleżyny I/II/III stopnia można przemywać ciapłą wodą z dodatkiem mydła o ph zbliżonym do ph skóry np. szare mydło lub płynem do higieny intymnej, który ma działanie antyseptyczne i nie powoduje wysuszania skóry,
skóra wokół rany powinna zostać natłuszczona najlepiej oliwką dziecięcą lub dostępną maścią np. Lantan, Linomag,
roztwór Riwanolu lub nadmanganianu potasu (Gencjana) NIE są zalecane ponieważ prowadzą do reakcji uczuleniowych, nadmiernie wysuszają ranę i jej okolicę, zmieniają barwę wokół skóry co może powodować przeoczenie wielu ważnych objawów.

Zachowawcze leczenie i pielęgnację odleżyn można przeprowadzić dwoma systemami: tradycyjnym przy użyciu ogólnie dostępnych leków i środków opatrunkowych oraz nowoczesnym, stosując współczesne środki przeznaczone do leczenia trudno gojących się ran. Obecnie jednak, preferowana jest wilgotna metoda leczenia, ponieważ pozwala ona na znaczne przyspieszenie tempa gojenia. Polega na zamknięciu gojącej się odleżyny za pomocą specjalnego półprzepuszczalnego, pochłaniającego nadmiar wysięku opatrunku, co powoduje przyspieszenie leczenia o około 50%. Nowoczesne opatrunki przepisuje lekarz.